Piękny, biały i zdrowy uśmiech to podstawowa wizytówka współczesnego człowieka. Właściwa higiena jamy ustnej, regularna profilaktyka oraz profesjonalne zabiegi oczyszczające pozwalają na zachowanie ładnych zębów przez długie lata. Przyczyną większości problemów ze zdrowiem w jamie ustnej jest kamień nazębny. Co to jest, kiedy powstaje i w jaki sposób możemy go skutecznie usuwać?
Co to jest i kiedy powstaje kamień nazębny?
Kamień nazębny to zmineralizowana płytka nazębna, czyli osad tworzący się na zębach w wyniku spożywania posiłków. Przyczyny powstawania kamienia nazębnego to przede wszystkim nieskuteczna higiena jamy ustnej, podczas której nie usuwamy osadu. Osad nazębny przekształca się w kamień za sprawą śliny, w której znajdują się sole mineralne – wchodzą one w reakcję z płytką nazębną i prowadzą do jej mineralizacji. Kamień tworzy się głównie w obrębie dziąseł – nad nimi lub pod nimi. W skład kamienia wchodzą więc resztki jedzenia, a także złuszczone komórki nabłonka, bakterie próchnicze, białko, związki wapnia i fosforu oraz płytka nazębna. O ile osad nazębny jest miękki i dość łatwy do usunięcia podczas standardowych czynności z zakresu higieny jamy ustnej (szczotkowania, płukania), o tyle kamień nazębny jest twardy, a jego samodzielne usunięcie jest niemożliwe – zabiegi usuwania kamienia nazębnego przeprowadzane są w gabinecie stomatologicznym.
Kamień nazębny to nie tylko problem estetyczny, ale przede wszystkim stopniowo pogarszająca się kondycja zębów. Kamień nazębny może powodować stany zapalne w jamie ustnej (od zapalenia dziąseł po zapalenie przyzębia), krwawienie dziąseł podczas szczotkowania zębów i być przyczyna brzydkiego zapachu z ust. A to tylko początek zmian! W kamieniu nazębnym znajdują się bakterie, które zakwaszają środowisko jamy ustnej, prowadząc do demineralizacji szkliwa zębów i próchnicy. Z biegiem czasu korzenie zębów zostają odsłonięte przez “rozpychający się” pod dziąsłami kamień (pacjenci skarżą się wówczas na nadwrażliwość) i może zacząć rozwijać się paradontoza, której efektem jest rozchwianie, a nawet utrata zębów.
Etapy usuwania kamienia nazębnego
Regularne usuwanie kamienia nazębnego w gabinecie stomatologicznym to podstawa profilaktyki chorób jamy ustnej. Tradycyjna metoda usuwania kamienia nazębnego opierała się na mechanicznym likwidowaniu zmineralizowanej płytki, za pomocą manualnych narzędzi: sierpów, motyczek i pilniczków. Sposób ten był bardzo czasochłonny i niedokładny równocześnie oraz obarczony dość wysokim ryzykiem uszkodzenia szkliwa (obecnie stosuje się go wyłącznie w wyjątkowych sytuacjach). Współcześnie usuwanie kamienia nazębnego jest zdecydowanie szybsze, bez porównania skuteczniejsze i maksymalnie komfortowe dla pacjenta. Przeprowadza się je z użyciem nowoczesnych, zaawansowanych technologicznie urządzeń i przebiega ono etapowo.
Skaling
To pierwszy etap usuwania kamienia nazębnego. Stosuje się tutaj urządzenie nazywane skalerem, którego końcówkę przykłada się do miejsca pokrytego kamieniem nazębnym. Nowoczesne i najczęściej stosowane skalery to urządzenia emitujące ultradźwięki powodujące pękanie kamienia nazębnego, który jest na bieżąco wypłukiwany przez wodę.
Piaskowanie
Drugim etapem usuwania kamienia nazębnego jest piaskowanie zębów. To zabieg uzupełniający skaling, przeprowadzany za pomocą piaskarki stomatologicznej. Urządzenie rozpyla pod ciśnieniem strumienia piasku stomatologicznego, który usuwa płytkę nazębną oraz wszelkie osady i przebarwienia.
Polerowanie
Po piaskowaniu zębów wykonuje się ich polerowanie. Podczas zabiegu na zęby nakładana jest pasta (o właściwościach oczyszczających i polerujących), która następnie rozprowadzana jest po powierzchni zębów za pomocą standardowych urządzeń stomatologicznych: szczotek dentystycznych oraz kątnic zakończonych specjalnymi gumkami. Zęby poddane polerowaniu są gładkie i błyszczące.
Lakierowanie (fluoryzacja)
Fluoryzacja to zabieg, podczas którego na zęby nakładany jest specjalny preparat o wysokim stężeniu fluoru. Preparat wytwarza cienki film na powierzchni zębów, wspierając remineralizację mikroskopijnych uszkodzeń szkliwa, wzmocnienie je i tym samym – zabezpieczając zęby przed próchnicą.
Co to jest skaling zębów?
Skaling zębów to podstawowa metoda usuwania kamienia nazębnego, której przeprowadzenie zaleca się 1 – 2 razy w roku. Podczas zabiegów skalingu kamień jest rozbijany i spłukiwany z powierzchni zębów.
Metody skalingu
Skaling może zostać wykonany przy użyciu różnych urządzeń i metod:
- tradycyjnej (kamień usuwany jest mechanicznie, za pomocą skalera ręcznego i wiertła frezowego),
- ultradźwiękowej (kamień usuwany jest za pomocą ultradźwięków),
- laserowej (kamień usuwa się za pomocą światła),
- chemicznej (kamień usuwa się poprzez zastosowanie specjalistycznych preparatów).
Najmniej skuteczna jest metoda tradycyjna. Do najbardziej skutecznych, najpopularniejszych i najbezpieczniejszych zalicza się obecnie metodę skalingu ultradźwiękowego. Skaling chemiczny stosowany jest najczęściej jako alternatywa dla skalingu ultradźwiękowego i laserowego – jeśli są przeciwwskazania do zastosowania jednego lub drugiego.
Rodzaje skalingu
W zależności od umiejscowienia usuwanego kamienia, wyróżniamy:
- skaling naddziąsłowy – usuwany jest kamień nagromadzony na powierzchni korony zębowej;
- skaling poddziąsłowy – usuwany jest kamień nagromadzony pod dziąsłami (ten zabieg wymaga zastosowania dodatkowo kiretu, czyli specjalistycznego urządzenia, które pozwala bezpiecznie dotrzeć do szczelin).
Czy skaling jest bolesny?
Skaling ultradźwiękowy i laserowy to zabiegi praktycznie bezbolesne. Skaling tradycyjny może powodować bolesność lub dyskomfort pacjenta. Bez względu na zastosowaną metodę – skaling może spowodować utratę zębiny (ryzyko jest znacznie wyższe w przypadku skalingu tradycyjnego) i nadwrażliwość zębów. Tę ostatnią można w znacznym stopniu zniwelować poprzez lakierowanie zębów po zabiegu.
Co to jest piaskowanie zębów?
Piaskowanie jest zabiegiem, który polega na usuwaniu osadów i przebarwień za pomocą piaskarki. Piaskarka stomatologiczna oparta jest na spryskiwaczu woda – proszek, z której pod ciśnieniem wydobywa się mieszanina dwuwęglanu sodu, wody oraz powietrza. Zabiegi piaskowania mogą być wykonywane jako uzupełnienie skalingu lub niezależnie, zwłaszcza w przypadku osób palących oraz spożywających duże ilości kawy i herbaty.
Przeciwwskazania do wykonania skalingu i piaskowania
Przeciwwskazaniem do przeprowadzenia skalingu metodą ultradźwiękową będzie posiadanie przez pacjenta rozrusznika serca, a także: mocno rozwinięta osteoporoza i głębokie kieszonki dziąsłowe. W wyżej wymienionych przypadkach najlepiej będzie zastosować tradycyjne / ręczne metody usuwania kamienia nazębnego.
Przeciwwskazaniem do piaskowania będą zalecenia dietetyczne wykluczające spożycie sodu (alergie) lub maksymalnie je ograniczające (np. nadciśnienie, ciąża), a także: jakiekolwiek stany zapalne, rany i owrzodzenia jamy ustnej, zaburzenia czynności wątroby, serca i płuc oraz posiadanie soczewek kontaktowych.
Zalecenia po wykonaniu skalingu i piaskowania
Po zabiegach skalingu i piaskowania zaleca się unikania picia kawy, herbaty, wina i soków owocowych oraz palenia papierosów przez minimum 3 godziny. Najlepiej również zrezygnować w dniu zabiegu ze spożywania posiłków przygotowanych z produktów mających silne właściwości barwiące – będą to przede wszystkim ciemne owoce (np. borówki, porzeczki, czereśnie, czy wiśnie) oraz niektóre warzywa (np. buraki).
Jak uniknąć kamienia nazębnego?
Profilaktyka jest niezwykle ważna w każdym aspekcie naszego zdrowia. Działania profilaktyczne w zakresie zdrowia jamy ustnej przekładają się bezpośrednio na wygląd i kondycję naszych zębów, pozwalając minimalizować ryzyko związane m.in. z odkładaniem się kamienia nazębnego. Najważniejszym elementem profilaktyki jest w tym przypadku odpowiednia higiena jamy ustnej, czyli regularne i zgodne z wytycznymi mycie zębów oraz przestrzeni międzyzębowych.
Do wyboru mamy szczoteczki manualne oraz najnowocześniejsze szczoteczki elektryczne lub ultradźwiękowe (ostatnie są najskuteczniejsze w usuwaniu osadu nazębnego), a także rozmaite pasty do zębów (osoby mające skłonność do tworzenia się kamienia nazębnego mogą sięgnąć po pasty z chlorheksadyną). Na mycie zębów powinniśmy poświecić 2-3 minuty, dwa razy dziennie, a kolejnych kilka minut na: oczyszczenie języka (za pomocą specjalnej skrobaczki lub osobnej szczoteczki do zębów), nitkowanie przestrzeni międzyzębowych oraz płukanie jamy ustnej odpowiednimi płynami (płyn można również zastosować przed myciem zębów – rozmiękczy on nieco płytkę nazębną, ułatwiając tym samym jej usunięcie).
Należy podkreślić, że nie jesteśmy w stanie całkowicie zniwelować procesu tworzenia się kamienia nazębnego, ale możemy go w znaczący sposób ograniczyć. Najlepsze efekty przyniesie więc połączenie codziennej, starannej higieny jamy ustnej z regularnymi wizytami u stomatologa, który przeprowadzał będzie profesjonalne zabiegi usuwania kamienia nazębnego.